Κι αρχή καλός μας χρόνος!!

Κάθε χρόνο τέτοιες μέρες μου αρέσει να ξεφυλλίζω τα τεφτέρια που γράφουν για τις σχετικές συνήθειες και παραδόσεις. Πλούσιο το εθιμικό σ΄όλο τον κόσμο. Γίνεται λόγος για τις συνήθειες της νοικοκυράς, του νοικοκύρη, τα ιδιαίτερα γλυκά και φαγητά, τα φιλέματα, τις προλήψεις, τα μαντέματα της τύχης, τα κάλαντα, το ποδαρικό.

Το ποδαρικό παρουσιάζει μια γραφικότητα και έχει σημασία ξεχωριστή για την οικογένεια. Το πορτοκάλι, το ρόδι, ένα κλωνάρι ελιάς, αλλού μια μαλλιαρή πέτρα αλλά κι ένα κανάτι, είναι κάποια από τα βασικά σύνεργα του καλοπόδαρου που το αναγάγει σε ιεροτελεστία. 

"Την Πρωτοχρονιά πρωί-πρωί ένα μέλος της οικογένειας, πήγαινε στη βρύση άφηνε ένα φοινίκι και γέμιζε μια κανάτα νερό, που λεγόταν αμίλητο γιατί σε όλο αυτό το διάστημα δεν έπρεπε να μιλήσει σε κανέναν. Με αυτό το νερό γινόταν "του πουδαρκό" σε κάθε σπίτι συνήθως από τον πατέρα ή τη μητέρα. Κρατούσε την κανάτα με το αμίλητο νερό, ένα ρόδι, ένα σίδερο κι έλεγε:

Καλή μέρα τσι τ΄Αγιού Βασλιού

Γεια χαρά καλή καρδιά τσι καλή αρχιχρουνιά

Χτυπούσε το σίδερο κάτω και συνέχιζε..." 

Αυτά διαβάζω στο βιβλίο "Το Ακράσι Λέσβου" του καλού και σεβαστού φίλου Γιάννη Κοντέλλη καθώς αναφέρεται στα ήθη και έθιμα των ημερών στο Ακράσι για κείνα τα χρόνια τα παλιά .

Αλλά κι ο Γ. Μαυραγάνης στο βιβλίο του "Παλαιοχώρι Πλωμαρίου Λέσβου" γράφει:

"Το πρωί αχάραγα μισοσκότεινα ο τυχερός που βρήκε τον παρά ή ο νοικοκύρης ή ένας από τα μεγαλύτερα μέλη της οικογένειας σηκώνεται και χωρίς να μιλήσει σε κανέναν παίρνει το κουμάρι, ένα φοινίκι κι ένα κομμάτι βασιλόπιτα, συνήθως το κομμάτι του Αγιού Βασλιού και πηγαίνει να πάρει από την κοντινή βρύση νερό. Εκεί αφήνει το κομμάτι της πίτας και το φοινίκι να το φάει ο Άγιος Βασίλης όταν θα περάσει."

Οι γιορτές όμως έχουν και τα τραγούδια. Τα Κάλαντα που ψάλλονται κυρίως από τα παιδιά πότε το βράδυ της Παραμονής και πότε ανήμερα το πρωί μετά την Εκκλησία. Οι στίχοι των καλάντων αλλού είναι ευχετικοί, και αλλού επαινετικοί.

Πέρδικες, βλαστάρια, καρυδένιες καρέκλες, καμαροφρύδες κυράδες, κάστανα, στάχυα, θάλασσες και καράβια, συνθέτουν στίχους παραμυθένιους.

"Σένα σου πρέπει αφέντη μου καρέκλα καρυδένια/για ν΄ακουμπά η μέση σου η μαργαριταρένια.

Κυρά ψηλή κυρά λιγνή κυρά καμαροφρύδα/όταν σειστείς και λυγιστείς και πας στην Εκκλησιά σου/ρόδα οι στράτες γεμίζουνε απ΄την περπατησιά σου.

Αν έχεις δούλα έμορφη βάλε να μας κεράσει, βγάλε καρύδια ,κάστανα /βγάλε και πορτοκάλια βγάλε και το γλυκό κρασί να πιουν τα παλικάρια" διαβάζουμε πάλι σε μερικούς από τους καλαντικούς στίχους στο βιβλίο του Μαυραγάνη.

Κι όλες αυτές οι ομορφιές που έβγαιναν από τα παιδικά χείλη των αλλοτινών χρόνων γλυκαίνονται από φοινίκια, καρύδια, σύκα, πορτοκάλια, που προσφέρουν οι νοικοκυρές.

Άμα παρασυρθώ από την πλούσια εθιμολογία των ημερών τούτο το σημείωμα δε θα΄χει τέλος. Προτού κλείσει όμως δε θα παραδώ τα Ναυτικά Κάλαντα από τα "'Απαντα Βλαχογιάννη, τόμος 24"με τα δικά τους μηνύματα και τη θαλασσινή φρεσκάδα.

"Αφέντη, αφεντάκι μου πέντε φορές αφέντη/εσένα πρέπει αφέντη μου φρεγάδα ν΄αρματώσεις  να΄χει την πρύμνη της ψηλή, την πλώρη σα λιοντάρι/να΄χει κατάρτια μπρούτζινα και ξάρτια συρματένια, και τα πανιά μεταξωτά κι αντένες ατζαλένιες       Στην πλώρη κάθεται ο Χριστός, στη μέση η Παναγία/και πίσω στο τιμόνι του κάθεται ο Αι-Νικόλας.

Καλή χρονιά φίλοι καλοί και αγαπημένοι με ένα φοινίκι και ένα κονιακάκι από βύσσινο!

(Φοινίκι λέμε στα μέρη μου το μελομακάρονο

Το Ακράσι και το Παλαιοχώρι είναι ορεινά χωριά της Επαρχίας Πλωμαρίου, ιδιατέρως γραφικά και με ανθρώπους με ανοιχτό μυαλό και οξυδέρκεια που δημιουργούν.) 

Μαριάνθη Βάμβουρα-Γιάνναρου