Τετάρτη 30 Δεκεμβρίου 2009

Κι αρχή καλός μας χρόνος!!


Κάθε χρόνο τέτοιες μέρες μου αρέσει να ξεφυλλίζω τα τεφτέρια που γράφουν για τις σχετικές συνήθειες και παραδόσεις. Πλούσιο το εθιμικό σ΄όλο τον κόσμο. Γίνεται λόγος για τις συνήθειες της νοικοκυράς, του νοικοκύρη, τα ιδιαίτερα γλυκά και φαγητά, τα φιλέματα, τις προλήψεις, τα μαντέματα της τύχης, τα κάλαντα, το ποδαρικό.

Το ποδαρικό παρουσιάζει μια γραφικότητα και έχει σημασία ξεχωριστή για την οικογένεια. Το πορτοκάλι, το ρόδι, ένα κλωνάρι ελιάς, αλλού μια μαλλιαρή πέτρα αλλά κι ένα κανάτι, είναι κάποια από τα βασικά σύνεργα του καλοπόδαρου που το αναγάγει σε ιεροτελεστία. 

"Την Πρωτοχρονιά πρωί-πρωί ένα μέλος της οικογένειας, πήγαινε στη βρύση άφηνε ένα φοινίκι και γέμιζε μια κανάτα νερό, που λεγόταν αμίλητο γιατί σε όλο αυτό το διάστημα δεν έπρεπε να μιλήσει σε κανέναν. Με αυτό το νερό γινόταν "του πουδαρκό" σε κάθε σπίτι συνήθως από τον πατέρα ή τη μητέρα. Κρατούσε την κανάτα με το αμίλητο νερό, ένα ρόδι, ένα σίδερο κι έλεγε:

Καλή μέρα τσι τ΄Αγιού Βασλιού

Γεια χαρά καλή καρδιά τσι καλή αρχιχρουνιά

Χτυπούσε το σίδερο κάτω και συνέχιζε..." 

Αυτά διαβάζω στο βιβλίο "Το Ακράσι Λέσβου" του καλού και σεβαστού φίλου Γιάννη Κοντέλλη καθώς αναφέρεται στα ήθη και έθιμα των ημερών στο Ακράσι για κείνα τα χρόνια τα παλιά .

Αλλά κι ο Γ. Μαυραγάνης στο βιβλίο του "Παλαιοχώρι Πλωμαρίου Λέσβου" γράφει:

"Το πρωί αχάραγα μισοσκότεινα ο τυχερός που βρήκε τον παρά ή ο νοικοκύρης ή ένας από τα μεγαλύτερα μέλη της οικογένειας σηκώνεται και χωρίς να μιλήσει σε κανέναν παίρνει το κουμάρι, ένα φοινίκι κι ένα κομμάτι βασιλόπιτα, συνήθως το κομμάτι του Αγιού Βασλιού και πηγαίνει να πάρει από την κοντινή βρύση νερό. Εκεί αφήνει το κομμάτι της πίτας και το φοινίκι να το φάει ο Άγιος Βασίλης όταν θα περάσει."

Οι γιορτές όμως έχουν και τα τραγούδια. Τα Κάλαντα που ψάλλονται κυρίως από τα παιδιά πότε το βράδυ της Παραμονής και πότε ανήμερα το πρωί μετά την Εκκλησία. Οι στίχοι των καλάντων αλλού είναι ευχετικοί, και αλλού επαινετικοί.

Πέρδικες, βλαστάρια, καρυδένιες καρέκλες, καμαροφρύδες κυράδες, κάστανα, στάχυα, θάλασσες και καράβια, συνθέτουν στίχους παραμυθένιους.

"Σένα σου πρέπει αφέντη μου καρέκλα καρυδένια/για ν΄ακουμπά η μέση σου η μαργαριταρένια.

Κυρά ψηλή κυρά λιγνή κυρά καμαροφρύδα/όταν σειστείς και λυγιστείς και πας στην Εκκλησιά σου/ρόδα οι στράτες γεμίζουνε απ΄την περπατησιά σου.

Αν έχεις δούλα έμορφη βάλε να μας κεράσει, βγάλε καρύδια ,κάστανα /βγάλε και πορτοκάλια βγάλε και το γλυκό κρασί να πιουν τα παλικάρια" διαβάζουμε πάλι σε μερικούς από τους καλαντικούς στίχους στο βιβλίο του Μαυραγάνη.

Κι όλες αυτές οι ομορφιές που έβγαιναν από τα παιδικά χείλη των αλλοτινών χρόνων γλυκαίνονται από φοινίκια, καρύδια, σύκα, πορτοκάλια, που προσφέρουν οι νοικοκυρές.

Άμα παρασυρθώ από την πλούσια εθιμολογία των ημερών τούτο το σημείωμα δε θα΄χει τέλος. Προτού κλείσει όμως δε θα παραδώ τα Ναυτικά Κάλαντα από τα "'Απαντα Βλαχογιάννη, τόμος 24"με τα δικά τους μηνύματα και τη θαλασσινή φρεσκάδα.

"Αφέντη, αφεντάκι μου πέντε φορές αφέντη/εσένα πρέπει αφέντη μου φρεγάδα ν΄αρματώσεις  να΄χει την πρύμνη της ψηλή, την πλώρη σα λιοντάρι/να΄χει κατάρτια μπρούτζινα και ξάρτια συρματένια, και τα πανιά μεταξωτά κι αντένες ατζαλένιες       Στην πλώρη κάθεται ο Χριστός, στη μέση η Παναγία/και πίσω στο τιμόνι του κάθεται ο Αι-Νικόλας.

Καλή χρονιά φίλοι καλοί και αγαπημένοι με ένα φοινίκι και ένα κονιακάκι από βύσσινο!

(Φοινίκι λέμε στα μέρη μου το μελομακάρονο

Το Ακράσι και το Παλαιοχώρι είναι ορεινά χωριά της Επαρχίας Πλωμαρίου, ιδιατέρως γραφικά και με ανθρώπους με ανοιχτό μυαλό και οξυδέρκεια που δημιουργούν.) 

Μαριάνθη Βάμβουρα-Γιάνναρου

12 σχόλια:

Αστοριανή είπε...

Χρυσανθάκι μου,
με τον Νίκο και τ' αγγελούδια σου!!!!!!!!!!!!!!!
Μ' έφερες χρόνια πίσω...
τα μάτια μου αδύνατον να πισωγυρίσουν τα δάκρυα...
Έχουμε χρόνια ν'ακούσουμε τα κάλαντα στο σπίτι μας.
Έσύ, τά έφερες απόψε, μεσάνυχτα ακριβώς!!!
Εύχομαι κι αύριο, που αλλάζει ο Χρόνος, ποτέ να μην αλλάξει την καρδιά σου, Μαριάνθη μου!!!
"... κάτσε να φας, κάτσε να πιείς, κάτσε τον πόνο σου να πείς, κάτσε να τραγουδήσεις...
Αποκλείεται να τα καταφέρω...
Μόνο απλές, ανθρώπινες ευχές, για ΟΛΟΥΣ
Καλή Χρονιά.
Πάντα με αγάπη.
Υιώτα-Δημήτρης,
παιδια...

Μηθυμναίος είπε...

Τα κατάφερες, Μαριάνθη, να φέρεις τόσα στο νου μας από το αγαπημένο μας νησί...
Τι όμορφα έθιμα από εκείνα τα χρόνια!

Υγεία σας εύχομαι κι όλα τα άλλα θα έρθουν.

Την αγάπη και τα φιλιά μας!!!

Κούκος είπε...

Καλή χρονιά Μαριάνθη με αγάπη, υγεία και οικογενειακή ευτυχία!

Dennis Kontarinis είπε...

H ανάρτησή σου ξύπνησε μέσα μου τις ατέλειωτες αναμνήσεις μου.
Νάσαι καλά καλή μου φίλη.
Καλή χρονιά σε σένα και την οικογένειά σου.
Ντένης

pylaros είπε...

Αγαπητή μου Μαριάνθη,
τα κάλαντα που λέγαμε μικροί άρχιζαν έτσι
Αρχήμηνιά κι αρχή χρονιά κι αρχή του Γεναριου,άύριο ξημερώνεται τ' αγίου Βασιλείου...


Χρόνια πολλά κι ευτυχισμένα σε όλους σας
Γαβριήλ και οικογένεια

Ελιά Μαϊστρα είπε...

Κάθε τόσο σκαλίζεις το μέσα μας
και βγάζεις….βγάζεις…
Καλά κάνεις και μακάρι να το κάνεις συνέχεια..
για να ερχόμαστε να ξεκουραζόμαστε και να παίρνουμε δύναμη.
Χρόνια πολλά Μαριανθούλα σε σένα και στις αγάπες σου..

Θυμήθηκα ξαφνικά ότι τα κάλαντα τα έλεγαν αργά τη νύχτα
( ίσως να με βάζανε για ύπνο νωρίς λόγω ηλικίας)
Η γιαγιά μου πάντα τους ζητούσε να πουν και για την Ιλίτσα της
τραγούδι και μου τραγουδούσαν το:
«Έχεις μαλλιά σαν σέλινα στις πλάτες σου ριγμένα και τα στολίζουν άγγελοι με διαμαντένια χτένα»
Καλά δεν τα γλύτωσα τα ζουμιά…
ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ

Μαριάνθη είπε...

Καλή κι ευλογημένη χρονιά Γιώτα και Δημήτρη για όλους σας στην οικογένεια!!Φιλιά πολλά.

Μαριάνθη είπε...

Πράγματι Στράτο δε ξεχνιούνται αυτά τα ωραία των καιρών εκείνων και παιδικών χρόνων. Μας γλυκαίνουν την καρδιά και μας ηρεμούν. Ευχαριστώ-ούμε για την αγάπη σας και τις ευχές. Ανταποδίδουμε θερμά καλοί μας φίλοι.
Και του χρόνου.

Μαριάνθη είπε...

Σε ευχαριστώ Δημλητρη και εύχομαι επίσης ναχεις Καλή Χρονιά με υγεία και να μας δίνεις πάντα ομορφιές από το δικό σου ιστοχώρο. Χαρά κι ευτυχία.

Μαριάνθη είπε...

Ευχαριστώ κ. Ντένη. Χαίρομαι που σας άγγιξε η ανάρτηση. και του χρόνου, να σας χαίρονται και να τους καμαρώνετε όλους στην οικογένεια.

Μαριάνθη είπε...

Και του χρόνου κ. Γαβριήλ! Καλή Χρονιά με υγεία και χαρά. Μεγάλη ευτυχία οι θύμησες των παιδικών μας χρόνων με τα καλαντίσματα. Αξίζουν!

Μαριάνθη είπε...

Σε ευχαριστώ Λίτσα για την αγάπη σου και όσα λες. με συγκινεί που εξωτερικεύεις όσα νιώθεις. Το εκτιμώ πολύ. Πράγματι άρχιζαν τα κάλαντα αποβραδίς πολλές φορές.Ειδικά τα παλιά χρόνια όπως μου λέει η μαμά μου και τα τραταρίσματα και φιλέματα ήταν κάστανα, φοινίκια, κουραμπιέδες, καρύδια, φουντούκια. Σε αυτά γινόταν η μοιρασιά.
Υγεία ναχουμε να τα λέμε και να τα γράφουμε. Και του χρόνου. Καλή Χρονιά.