Δευτέρα 4 Ιανουαρίου 2010

Γιάλα-γιάλα...

Η Βάπτιση του Κυρίου
Εικόνα ρωσικής τεχνοτροπίας.

Με τον εορτασμό των Θεοφανίων κλείνει ο κύκλος του Δωδεκαημέρου. Φώτα, Επιφάνεια, γιορτή της Βάπτισης του Χριστού που συμβολίζει τον φωτισμό του ανανεωμένου χρόνου, την παλιγγενεσία του ανθρώπου. Το αγιασμένο νερό θα καθαρίσει και θα δημιουργήσει νέα ζωή.

"Σήμερα τα Φώτα κι οι φωτισμοί /και χαρές μεγάλες και αγιασμοί."

Το εθιμικό του εορτασμού είναι πλούσιο από την παραμονή με την καθαρή νηστεία. Ούτε λάδι δεν τρώνε οι χριστιανοί προκειμένου να προετοιμαστούν για το Μεγάλο Αγιασμό.

Ο Τίμιος Σταυρός με ξυλόγλυπτη παράσταση της Βαπτίσεως.

"Σήμερα είναι του Σταυρού/π΄αγιάζουν οι παπάδες/και που γυρίζουν στα στενά /και λεν τον Ιορδάνη. Στον Ιορδάνη ποταμό και στου Χριστού τον τάφο/εκεί δεντρί δεν ήτανε,δεντρί εφανερώθη. Κι απού χρον΄." λένε στα καλαντίσματά τους τα πολύ μικρά παιδιά.

Χρόνια και χρόνια τώρα το νερό του μεγάλου αγιασμού το πάνε οι πιστοί στο σπίτι για να ραντίσουν όλους τους χώρους του με ένα κλαδί βασιλικού, να πιουν εκείνοι, να ποτίσουν τα ζώα τους, να ραντίσουν τα χωράφια, τους κήπους για την ευλογημένη καρποφορία. Φυλάγουν λίγο και στο εικονοστάσι για τις δύσκολες στιγμές. Μα κι οι θαλασσινοί κατεβαίνουν στη θάλασσα με τα εικονίσματα του σπιτιού και της εκκλησιάς για να τα πλύνουν  στο φωτισμένο νερό, το ανανεωμένο. Αυτά κι άλλα πολλά θέλει η παράδοση για τη μεγάλη γιορτή των Φώτων απ΄άκρη σ΄άκρη στην Ελλάδα.

Ένα από τα πιο γνωστά στο πανελλήνιο έθιμο που διατηρείται αναλλοίωτο μέχρι σήμερα και κάνει την κατάδυση του Τιμίου Σταυρού ξεχωριστή είναι το "Γιάλα-γιάλα". Το συναντάμε στην Ερμιόνη της Αργολίδας, στα νερά του Αργοσαρωνικού. Έθιμο το οποίο τηρούν οι κάτοικοι της περιοχής πιστά κάθε χρόνο, από κείνα τα χρόνια τα παλιά με τους θαλασσινούς, τους σπογγαλιείς, τους ναυτικούς και τους ψαράδες της περιοχής.

"Στη θάλασσα θα πέσω καλέ, βαθιά στα κύματα, να πιάσω την ποδιά σου με τα κεντήματα, γιάλα-γιάλα"                                                                                                                         "Αν είσαι κι αν δεν είσαι του Δήμαρχου τσουπί, εγώ θα σε φιλήσω κι ας πάω φυλακή" τραγουδούν από το βράδυ της παραμονής των Φώτων στα στενά σοκάκια και τους δρόμους της Ερμιόνης οι νέοι που πρόκειται να στρατευτούν. Τους ονομάζουν "τα παιδιά του Σταυρού"ντύνονται με ναυτική στολή και είναι καλοδεχούμενοι από πόρτα σε πόρτα όλο το βράδυ. Το ξημέρωμα των Φώτων τους βρίσκει στην εκκλησιά να παίρνουν την ευχή του ιερέα για να επιβιβαστούν στις στολισμένες βάρκες ώστε να΄ναι έτοιμοι βουτηχτάδες που θα ανασύρουν το Σταυρό.

Το έθιμο στην Ερμιόνη Αργολίδας.

Οι Ερμιονίτες καμαρώνουν για το έθιμο αυτό και κατακλύζουν το γραφικό βόρειο λιμάνι τους τα Θεοφάνια. Από τις διηγήσεις τους μαθαίνουμε ότι τα παλιά τα χρόνια έπεφταν στη θάλασσα όσοι δούλευαν στα εμπορικά πλοία, οι σφουγγαράδες και οι ψαράδες, οι άνθρωποι της θάλασσας και της αρμύρας.

"Ανάμεσα Τσιρίγο και Καβομαλλιά ο Άρης κινδυνεύει μες στα βαθιά νερά γιάλα-γιάλα. Βοήθα Παναγιά μου να τη γλιτώσουμε τα δώδεκα καντήλια να τ΄ασημώσουμε γιάλα-γιάλα" λένε ακόμη κάποιοι στίχοι του γνωστού τραγουδιού.

Φώτα, Ολόφωτα, Αγιασμός των Υδάτων!    

 Τήνος, 1902

Βρύσες, ποτάμια, λίμνες, δεξαμενές, θάλασσες κλειστές κι ανοιχτές ανανεώνονται με τη Θεία Χάρη και την Κατάδυση του Τιμίου Σταυρού.                                                           Το Άγιον Πνεύμα σκορπά το Φωτισμό του "εν είδει περιστεράς"!

Μαριάνθη Βάμβουρα-Γιάνναρου

8 σχόλια:

Αστοριανή είπε...

... μετά από τις Χριστίνες, τους Χρήστους... τις Βασιλικούλες, τους Βασίληδες... ακολουθούν Γιαννούλες, Γιάννηδες, Φωτεινούλες Φώτηδες...
Να τους χαίρονται εκείνοι που τους έχουν κι εμείς που τους ευχόμαστε πάλι Χρόνια Πολλά...
Γλυκούδια, τραπέζια, γλέντια, μεταλαβιές πίστης και χαράς...
Μα ΠΟΤΕ... άρχισαν και ΠΟΣΟ γρήγορα φεύγουν!!!!!!!!!!!!!
και τώρα,

ΤΙ μας μένει;

Ένα μπαλόνι που άρχισε να φουσκώνει
και που χωρίς να το καταλάβουμε άρχισε να ...ξεφουσκώνει...
Μετά από κείνες τις έντονες ώρες...μια κρυφή, υποβόσκουσα μελαγχολία αρχίζει να κατεδαφίζει το προσωπείο όπου "επιμελώς" δείχνουμε κάθε χρόνο...
...άντε και φτου απο την αρχή, σε λίγο θα 'ρθει κι ο... Βαλεντίνος με τις σοκολατένιες καρδιές... κ.λ.π.

Ας μείνω στις σοκολατένιες καρδιές,
Μαριανθάκι μου...
Το κείμενό σου, φροντισμένο, γεμάτο συγκίνηση, λες και το κάνεις επίτηδες να με πονάς...
ας είναι αυτός ο γλυκός πόνος της εκπαιδευτικού, της νεαράς μανούλας, της αγαπημένης συζύγου...
που τρέχει και τα φροντίζει όλα!
Στην κυριολεξία,
είναι χαρά μεγάλη, κι οι φωνούλες των παιδιών πλαισιώνουν την γραφή σου, στεφανώνοντάς την μ' ότι μας λείπει, εδώ, ...όπου η πόλη, η γη, ο ουρανός -παρ' όλο που αρκετά φιλόξενα μας περιβάλλει, είναι ΞΕΝΗ!

πΆΝΤΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΓΚΑΛΙΆ ΜΟΥ ΑΝΟΙΧΤΉ ΓΙΑ ΤΟΝ νΙΚΟ ΚΑΙ Τ' ΑΓΓΕΛΟΎΔΙΑ ΣΟΥ,
δΙΚΉ ΣΟΥ,
ΥΙΏΤΑ,
ΝΥ

Dennis Kontarinis είπε...

Καλή σου μέρα αγαπητή μου Μαριάνθη.
Τις παιδικές μας αναμνήσεις ξύπνησες με το κείμενό σου γιά τα Φώτα. Παιδάκι, στα νησία που έζησα και μεγάλωσα ήταν η χαρά μας θα βλέπουμε όλη αυτή την υπέροχη τελέτη με τη θάλασσα την οποία την λατρεύαμε και ζηλεύαμε αυτούς που είχανε την τόλμη να πέφτουν στα παγωμένα νερά.
Νάσαι καλά και του χρόνου καλή μου φίλη
Ντένης.

pylaros είπε...

Αγαπητη μου Μαριάνθη,
Μα τι μας θύμησες παλιά έθιμα τα οποία εγώ έχω να τα δω από την ημέρα που έφυγα πριν από πολλά πολλά χρόνια.
Θυμάμαι την 'παραμονή' των φωτών περνούσε ο παπάς μαζί με έναν βοηθό του κι εράντιζε όλα τα σπίτια στο χωριό ψαλλοντας το εν Ιορδάνη...
Μετά ένα σύννεφο αμνησίας καλύπτει τα πάντα, όχι δεν υπήρχε κατάδυση του σταυρού καθότι το χωριό ορεινό δεν υπήρχε θαλασσα κοντά, αλλά τότε ήταν χρόνια σκοτεινά, γεμάτα τρόμο,
Εδώ στο εξωτερικό κι αν θυμάμαι καλά σε ένα αμερικανικό φιλμ (ύφαλος 12 μιλίων) εποχής του 50 πρωτοείδα την κατάδυση του σταυρού

σε ευχαριστούμε για το ξανα ζωντάνεμα αυτών των εθίμων

πολλούς χαιρετισμούς

Γαβριήλ

Ελιά Μαϊστρα είπε...

Πόσο μου κακοφάνηκε όταν έμαθα για πρώτη φορά ότι ρίχνουν το σταυρό και στη δεξαμενή...
Καλό βράδυ να έχεις Μαριανθούλα μου
Φιλιά πολλά

Μαριάνθη είπε...

Γιώτα και Δημήτρη πράγματι σα νερό που τρέχει μες απ΄τα χέρια μας έφυγαν και πέρασαν οι γιορτές. Ας έχουμε υγεία να τις ξαναζήσουμε και να τις ξαναχαρούμε με πληρότητα και ηρεμία στην καρδιά.
Σας φιλώ και σας χαιρετώ

Μαριάνθη είπε...

Εμείς οι θαλασσινοί κ. Ντένη με αυτά τα βιώματα και τις εικόνες μεγαλώσαμε έτσι που να παραμένουν ζωντανά μέσα μας.
Και του χρόνου!!
Πολλούς χαιρετισμούς και στην οικογένεια.

Μαριάνθη είπε...

Και γω κ. Γαβριήλ θυμάμαι έντονα την παραμονή της πρωταγίασης με τον ιερέα να γυρνά τα σπίτια και να αγιάζει. Σα παιδί δε την ημέρα των Θεοφανίων έβγαινα με την παρέα μου να πω τα κάλαντα και λέγαμε το τροπάριο, το "Εν Ιορδάνη" κι όχι το "Σήμερα τα Φώτα...". Λίγος βασιλικός και το κατσαρολάκι με τον αγιασμό να πέφτουν και τα κέρματα μέσα...
Και του χρόνου!

Μαριάνθη είπε...

Εμ αυτό πού το πας Λίτσα!!
Εγώ να δεις!Που όλα τα συνδιάζω με τη θάλασσα!!!Δεξαμενές, εντός της Εκκλησίας κ.τ.λ...
Αχ!Όλες οι γιορτές θαυμάσιες στην ενορία μου εδώ στη Θεσσαλονίκη. Αυτό που μου τσιμπάει όμως την καρδιά είναι πως ο Αγιασμός γίνεται μέσα στην Εκκλησία, μοιράζεται και τέλος. Ούτε θάλασσα, ούτε βουτηχτάδες, ούτε εξέδρες στολισμένες.Κάθε τέτοιες μέρες κλείνω τα μάτια μου για να φέρω εικόνα στο νου μου την εξέδρα στο λιμάνι στο Πλωμάρι στολισμένη με κλαδιά φοίνικα και βάγια, που κατάβαινα από την παραμονή μια βόλτα να τη χαζέψω ειδικά δε όταν είχε και βουρκωμένο ουρανό με φουσκοθαλασσιά. Αυτό μου λείπει...