Γιάλα-γιάλα...

Η Βάπτιση του Κυρίου

Εικόνα ρωσικής τεχνοτροπίας.

Με τον εορτασμό των Θεοφανίων κλείνει ο κύκλος του Δωδεκαημέρου. Φώτα, Επιφάνεια, γιορτή της Βάπτισης του Χριστού που συμβολίζει τον φωτισμό του ανανεωμένου χρόνου, την παλιγγενεσία του ανθρώπου. Το αγιασμένο νερό θα καθαρίσει και θα δημιουργήσει νέα ζωή.

"Σήμερα τα Φώτα κι οι φωτισμοί /και χαρές μεγάλες και αγιασμοί."

Το εθιμικό του εορτασμού είναι πλούσιο από την παραμονή με την καθαρή νηστεία. Ούτε λάδι δεν τρώνε οι χριστιανοί προκειμένου να προετοιμαστούν για το Μεγάλο Αγιασμό.

Ο Τίμιος Σταυρός με ξυλόγλυπτη παράσταση της Βαπτίσεως.

"Σήμερα είναι του Σταυρού/π΄αγιάζουν οι παπάδες/και που γυρίζουν στα στενά /και λεν τον Ιορδάνη. Στον Ιορδάνη ποταμό και στου Χριστού τον τάφο/εκεί δεντρί δεν ήτανε,δεντρί εφανερώθη. Κι απού χρον΄." λένε στα καλαντίσματά τους τα πολύ μικρά παιδιά.

Χρόνια και χρόνια τώρα το νερό του μεγάλου αγιασμού το πάνε οι πιστοί στο σπίτι για να ραντίσουν όλους τους χώρους του με ένα κλαδί βασιλικού, να πιουν εκείνοι, να ποτίσουν τα ζώα τους, να ραντίσουν τα χωράφια, τους κήπους για την ευλογημένη καρποφορία. Φυλάγουν λίγο και στο εικονοστάσι για τις δύσκολες στιγμές. Μα κι οι θαλασσινοί κατεβαίνουν στη θάλασσα με τα εικονίσματα του σπιτιού και της εκκλησιάς για να τα πλύνουν  στο φωτισμένο νερό, το ανανεωμένο. Αυτά κι άλλα πολλά θέλει η παράδοση για τη μεγάλη γιορτή των Φώτων απ΄άκρη σ΄άκρη στην Ελλάδα.

Ένα από τα πιο γνωστά στο πανελλήνιο έθιμο που διατηρείται αναλλοίωτο μέχρι σήμερα και κάνει την κατάδυση του Τιμίου Σταυρού ξεχωριστή είναι το "Γιάλα-γιάλα". Το συναντάμε στην Ερμιόνη της Αργολίδας, στα νερά του Αργοσαρωνικού. Έθιμο το οποίο τηρούν οι κάτοικοι της περιοχής πιστά κάθε χρόνο, από κείνα τα χρόνια τα παλιά με τους θαλασσινούς, τους σπογγαλιείς, τους ναυτικούς και τους ψαράδες της περιοχής.

"Στη θάλασσα θα πέσω καλέ, βαθιά στα κύματα, να πιάσω την ποδιά σου με τα κεντήματα, γιάλα-γιάλα"                                                                                                                         "Αν είσαι κι αν δεν είσαι του Δήμαρχου τσουπί, εγώ θα σε φιλήσω κι ας πάω φυλακή" τραγουδούν από το βράδυ της παραμονής των Φώτων στα στενά σοκάκια και τους δρόμους της Ερμιόνης οι νέοι που πρόκειται να στρατευτούν. Τους ονομάζουν "τα παιδιά του Σταυρού"ντύνονται με ναυτική στολή και είναι καλοδεχούμενοι από πόρτα σε πόρτα όλο το βράδυ. Το ξημέρωμα των Φώτων τους βρίσκει στην εκκλησιά να παίρνουν την ευχή του ιερέα για να επιβιβαστούν στις στολισμένες βάρκες ώστε να΄ναι έτοιμοι βουτηχτάδες που θα ανασύρουν το Σταυρό.

Το έθιμο στην Ερμιόνη Αργολίδας.

Οι Ερμιονίτες καμαρώνουν για το έθιμο αυτό και κατακλύζουν το γραφικό βόρειο λιμάνι τους τα Θεοφάνια. Από τις διηγήσεις τους μαθαίνουμε ότι τα παλιά τα χρόνια έπεφταν στη θάλασσα όσοι δούλευαν στα εμπορικά πλοία, οι σφουγγαράδες και οι ψαράδες, οι άνθρωποι της θάλασσας και της αρμύρας.

"Ανάμεσα Τσιρίγο και Καβομαλλιά ο Άρης κινδυνεύει μες στα βαθιά νερά γιάλα-γιάλα. Βοήθα Παναγιά μου να τη γλιτώσουμε τα δώδεκα καντήλια να τ΄ασημώσουμε γιάλα-γιάλα" λένε ακόμη κάποιοι στίχοι του γνωστού τραγουδιού.

Φώτα, Ολόφωτα, Αγιασμός των Υδάτων!    

 Τήνος, 1902

Βρύσες, ποτάμια, λίμνες, δεξαμενές, θάλασσες κλειστές κι ανοιχτές ανανεώνονται με τη Θεία Χάρη και την Κατάδυση του Τιμίου Σταυρού.                                                           Το Άγιον Πνεύμα σκορπά το Φωτισμό του "εν είδει περιστεράς"!

Μαριάνθη Βάμβουρα-Γιάνναρου