Κυριακή 7 Φεβρουαρίου 2010

Έρυ πάλε



Θε να ταξιδέψω, θέλω, Έρυ πάλε
θε να ταξιδέψω, θέλω, δυο μου μάτια
στης Αττάλειας τα νερά (δις)

Με τα ψαριανά καράβια, Έρυ πάλε
με τα ψαριανά καράβια, δυο μου μάτια
που΄ναι άξια στα πανιά (δις)

Γιαλό γιαλό πηγαίναμε κι όλο για σένα λέγαμε          

γιαλό να πας γιαλό να΄ρθείς τα λόγια μου να θυμηθείς                              

Πράσινή μου φεργαδούλα, Έρυ πάλε                                                

πράσινή μου φεργαδούλα, δυο μου μάτια                                            

που τραβάς γιαλό γιαλό(δις)                                                         

Πάρε με και με μάζι σου, Έρυ πάλε                                            

πάρε με και με μάζι σου, δυο μου μάτια                                          

 να τραβώ και γω καημό(δις) 

*********************************************************

Ήθελα να΄ρθω το βράδυ, έρυ πάλε , μ΄έπιασε ψιλή βροχή.                                                 Το θεό παρακαλούσα, έρυ πάλε. Για να σ' εύρω μοναχή. 
Μα ούτε μοναχή σε βρίσκω, έρι πάλε, ούτε με τη μάνα σου 
Μον' σε βρίσκω στο σεργιάνι, έρυ πάλε, με τις φιλενάδες σου.                          

Είσαι γυαλένιος μαστραπάς κι όποιον να δεις τον αγαπάς. 

(για να΄ρθει η απάντηση)

Ας ερχόσουνα ρε ψεύτη, έρυ πάλε, κι ας γινόσουνα παπί 
Είχα ρούχα να σ' αλλάξω, έρυ πάλε, στρώμα για να κοιμηθείς 
Και κορμάκι ν΄ αγκαλιάσεις ώσπου να το βαρεθείς. 
Γυαλί βαστάς γυαλίζεσαι, όμορφα που στολίζεσαι.                                              

Όταν κάνεις το σταυρό σου, έρυ πάλε, κι όταν πας να κοιμηθείς (δις)                         βάλε με στο λογισμό σου, δύο μου μάτια , στ΄όνειρό σου να με δεις.                      

Σε αγαπώ, σε αγαπώ μα δε θα πέσω και υπό (δις)
Άσπρο μου τριανταφυλλάκι, έρυ πάλε, ποιος σε φύτεψε στη γή 
Κι έσκυψα να σε μυρίσω, έρυ πάλε, και μου πήρες τη ψυχή. 
Λεριά - λεριά λεριώνουμαι για σένα παλαβώνουμαι 
Λεριά - λεριά λεριώτισσα, θα κλέψω μια Πλαγιώτισσα.

Οι παραπάνω στίχοι αποτελούν ελάχιστο δείγμα από το "΄Ερυ πάλε".Το"Έρυ πάλε" είναι περιορισμένης διάδοσης και ήταν τραγούδι των κωπηλατών του Αιγαίου. Το συναντάμε με ναυτικό αλλά και με ερωτικό περιεχόμενο.

(Το συναντάμε γραμμένο και "΄Ερι πάλε")Σύμφωνα με την ετυμολογική ερμηνεία που διαβάζουμε στον ομώνυμο ψηφιακό δίσκο που ηχογράφησε ο Πολιτιστικός Σύλλογος "Αλκαίος"Πλωμαρίου-στον οποίο είχα την τιμή και χαρά να συμμετέχω- σημαίνει "τράβα το κουπί πάλι". Είναι δηλαδή ναυτικό παράγγελμα του επίκωπου προς τους κωπηλάτες.   (ετυμ.Ρ. ερύω, προστ. έρυε, συγκοπή του ε, έρυ και πάλι=πάλε>έρυ πάλε) 

Είναι το λατρεμένο για τους Πλωμαρίτες τραγούδι της Αποκριάς που μέχρι και σήμερα σε όποιο μέρος της γης κι αν βρίσκονται τούτες τις μέρες, το "ξεκλειδώνουν"και το τραγουδούν μέχρι την Καθαρή Δευτέρα για να γεμίσει η ψυχή τους και να χαρούν,παρόλο που στους στίχους του δεν βρίσκουμε λόγια με αποκριάτικο περιεχόμενο. Μετά την Καθαρή Δευτέρα το τραγούδι "κλειδώνει" και δεν ακούγεται τον υπόλοιπο χρόνο. Αν ακουστεί θα φέρει τον περίγελο.

Μια τρελή Αποκριά του 1975, στο πρώτο νηπιαγωγείο Πλωμαρίου. Με αγγίζει για πολλούς λόγους αυτή η τρυφερή φωτογραφία των παιδικών μου χρόνων και κυρίως γιατί είχα την τύχη να βρεθώ, σχεδόν τριάντα χρόνια μετά, μέσα σε αυτή την αίθουσα και ως δασκάλα.

Είμαστε πια στις μέρες της Αποκριάς , του Καρναβαλιού με το γλέντι και τα ξεφαντώματα να κυριαρχούν σε πολλές πόλεις και χωριά. Οι παραδόσεις πάμπολλες, ποικίλες και πιπεράτες στον τόπο μας με τ΄ανάλογα δρώμενα, φαγητά και γλυκά. Μεταμφιέσεις, μασκαρέματα, ζωηρά πειράγματα, κάθε είδους ξέφρενες εκδηλώσεις επιτρέπονται αλλά και επιβάλλονται τούτη την περίοδο προκειμένου ο άνθρωπος να αποφορτιστεί, να εξωτερικεύσεις "τα μέσα του", κάθε σκέψη και πράξη, που τον υπόλοιπο χρόνο μπορεί να θεωρηθεί ανεπίτρεπτη. 

Κάθε τόπος με τις παραδόσεις του.Το χρώμα της ξέφρενης γιορτής μπορεί ναναι διαφορετικό από τόπο σε τόπο, ο σκοπός όμως είναι κοινός. Να διασκεδάσει ο κόσμος, να ξεχάσει έστω και για λίγο  τον νταλκά του, τα προβλήματά του, να ξεδώσει.Σίγουρα πολλοί από μας έχουμε ζήσει και ζούμε το καρναβάλι στις διάφορες εκφράσεις του και με διαφορετικές εκδηλώσεις, ήθη, έθιμα.Λίγο πολύ γνωστά σε όλους. Γιαυτό και διαλέγω να μην αναφερθώ αναλυτικά σε αυτά παρά να δώσω το ρυθμό της Αποκριάς και του Καρναβαλιού στον ιστοχώρο μου με την αναφορά στο "Έρυ πάλε", το παραδοσιακό αποκριάτικο τραγούδι που είναι συνώνυμο του Πλωμαριού.

Καλή Αποκριά!!

Μαριάνθη Βάμβουρα-Γιάνναρου

18 σχόλια:

JK O SΚΡΟΥΤΖΑΚΟS είπε...

ΠΟΛΥ ΟΜΟΡΦΟ!!ΔΕΝ ΤΟ ΗΞΕΡΑ.

ΚΑΛΕΣ ΑΠΟΚΡΙΕΣ ΝΑ ΕΧΕΙΣ.ΠΕΡΑΣΕ ΑΝ ΘΕΛΕΙΣ ΝΑ ΓΡΑΨΕΙΣ ΓΙΑΤΙ ΕΧΕΙΣ ΑΥΤΟ ΤΟ ΑVATAR ΣΤΟ ΠΡΟΦΙΛ ΣΟΥ.ΚΑΛΟ ΒΡΑΔΥ.

ΦΥΡΔΗΝ-ΜΙΓΔΗΝ είπε...

΄Ερι πάλε... πολύ ωραίο και δεν το είχα ξαναδεί.
΄Ομορφες και οι παιδικές σου αναμνήσεις
Και του χρόνου

Φιλί και Γλαρένιες αγκαλιές

Αστοριανή είπε...

Μαριανθάκι μου,
από κάποια σύμπτωση... γνώριζα λίγο από το ...τραγουδάκι σας.
Άρχισα να τραγουδώ, μαζί σου, μέχρι που τα καναρινάκια μου έκαναν σιγόντο!
Καλοφτιαγμένη η ανάρτηση! Εύγε σου, σε ότι κάνεις.
Υιώτα, ΝΥ.

ΥΓ.:
Στο ε-μέιλ, δεν βγηκε τίποτα.
Κάνετο ξεχωριστά...
πάντα μ' αγάπη,
Υιώτα

Yannis Mallis είπε...

Το έχω και πρόσφατο το τραγούδι από την γιορτή των Πλωμαριτών Αττικής. Ότι μας ενώνει και μας δίνει χαρακτήρα το θεωρώ πολύ σημαντικό. Τις παραδόσεις, τα ήθη και τα έθιμα πρέπει να τα στηρίζουμε γιατί ενδυναμώνουν την ταυτότητά μας.
Που θα βρούμε ένα CD με αυτές τις ηχογραφήσεις από το Πλωμάρι; (είχα δει μια κασσέτα στο μαγαζί της Β. Λινάρδου που είχε και τον Πλωμαρίτικο και το έρι πάλε. Αυτό είναι που συμμετέχεις και συ;).

Dennis Kontarinis είπε...

Καλημέρα αγαπητή μου Μαριάνθη
Μιά ακόμη περίφημη ανάρτηση.
Μου αρέσει κάθε τι λαογραφικό. Είναι όλα αυτά τα στοιχεία που μας χαρακτηρίζουν σαν λαό.
Είναι ήθη και έθιμα που τους οφείλουμε σεβασμό κσι την μεταλαμπάδευσή τους.
Νάσαι καλά καλή μου φίλη
Ντένης

Μηθυμναίος είπε...

«Έρυ πάλε» λοιπόν… τι παράξενο, Μαριάνθη, πρώτη φορά το ακούω.
Και να σου πω κάτι, διαβάζοντας τα όσα γράφεις περί «ξεκλειδώματος» και «κλειδώματος», διακρίνω μια λογική. Οι Πλωμαρίτες σκέφτονταν: δεν γίνεται, βρε αδερφέ, μια ζωή να «τραβάμε κουπί», ας το κλειδώσουμε το έρμο…

Καλή Αποκριά, φίλη μου!

pylaros είπε...

Αγαπητη μου Μαριάνθη,
Έρυ Πάλε θα πρέπει να ήταν μια φωνητική παρόρμηση ρυθμικής κίνησης των κωπυλατών, αν και είμαι κι εγώ από νησί εν τούτοις δεν έχω τέτοιες εμπειρίες.

Απο παλαιά θυμούμαι τις σαρδέλες καλονής Μυτιλήνης και το ούζο πλωμαρίου. Μετα πέπλο σκεπάζει τα πάντα.
Το ψάρεμα στα νερά του ιονίου κι ενοώ μετά το 1970 γίνεται με Γρι-γρι, βγαίνουν την νύχτα με ένα φως και ρίχνουν τα δίχτυα.
οι εργάτες σχεδόν όλοι τους ξένοι Αιγύπτιοι, μέρος του μισθού τους ήταν σε ψάρια, έτσι κάθε πρωί που γύριζαν έβγαιναν στην παραλία με τα πανέρια τους γεμάτα και πουλούσαν.

Πάντως μας θύμισες τα καλά της τότε ζωής Καλές αποκριές,
Η φωτογραφία ένα ενθύμιον παιδικής αθωότητας.
Χαιρετισμούς
Γαβριήλ

Μαριάνθη είπε...

καλή μέρα Σκρουτζάκο και σε ευχαριστώ.Κάθε τόπος έχει και κάτι ιδιαίτερο.Καλή αποκριά, χαρούμενο καρναβάλι.

Μαριάνθη είπε...

Νασαι καλά Γλαρένια που και συ αγγίζεις τρυφερά τα παιδικά χρόνια !
Χρόνια Πολλά καλά μασκαρέματα!

Μαριάνθη είπε...

Γεια σου Γιώτα κυρά Αιγιώτισσα!!Του γιαλού και συ και του τραγουδιού!!
Φιλιά πολλά.
Δεν καταλαβαίνω τι εννοείς στο ΥΓ.Βοήθησέ με λίγο αν μπορείς.

Μαριάνθη είπε...

Και τοχεις και είμαι σίγουρη πως το τραγούδησες κιόλας και το ευχαριστήθηκες την περασμένη Κυριακή.
Το cd λέγεται"ΕΡΥ ΠΑΛΕ" , έχει και ένθετο βιβλιαράκι με αναδρομή στην τοπική ιστορία της μουσικής και του τραγουδιού. Η Βίκυ είναι κι αυτή στη χορωδία οπότε πιθανόν να το διαθέτει. Αλλιώς θα απευθυνθείς στο συμβούλιο.Αξίζει.
Χαιρετώ σε Γιάννη.

Μαριάνθη είπε...

"Είναι ήθη και έθιμα που τους οφείλουμε σεβασμό κσι την μεταλαμπάδευσή τους."
Εδώ πιστεύω πως βρίσκεται το νόημα και η αξία προκειμένου να μην αλλοτριωθούμε κ. Ντένη. Ο χρυσός κανόνας!
Πολλούς πολλούς χαιρετισμούς κι εκτίμηση.

Μαριάνθη είπε...

"Οι Πλωμαρίτες σκέφτονταν: δεν γίνεται, βρε αδερφέ, μια ζωή να «τραβάμε κουπί», ας το κλειδώσουμε το έρμο…"με έκανες και γέλασα Στράτο γιατί έχεις δίκιο. Ναι το Έρυ Πάλε θα το συναντήσουμςε στα Ψαρά, τις Οινούσες, τη Ρόδο και το Πλωμάρι.Είναι κάτι σαν εθνικός ύμνος για μας.
Καλό τριήμερο, χαιρετισμούς στην Αλεξάνδρα

Μαριάνθη είπε...

Πολύ εύστοχα το οριοθετείς κ. Γαβριήλ το θέμα για το Έρυ Πάλε. Έτσι ακριβώς. Κουβαλάει τον πόνο, το μεράκι, τη λεβεντοσύνη πολλές φορές των ανθρώπων της ναυτοσύνης και της αλμύρας. να σαι καλά και συ και οι δικοί σου καλό τριήμερο Αποκριάς.

Σπ. Ασπιώτης είπε...

Το "θε' να ταξιδέψω" είναι από τα αγαπημένα μου παραδοσιακά τραγούδια, με καταπληκτική "εισαγωγή"!
Tο επιφώνημα "έρι" κατ' άλλους (κι εμέ) έχει Βυζαντινή καταγωγή (τ -ερι- ρεμ) και αναπτύσσεται ιδιαίτερα στο Αιγαίο (φυσικά και στο Ιόνιο). Προσωπικά θυμάμαι, όταν ήμουν μικρός, η γιαγιά μου τραγουδούσε διάφορες μελωδίες με συλλαβές όπως "τιρι - ριρι - ρι" ή "τιρου - ριρου - ρι". Όπως ακριβώς και τα "βυζαντινά" εκκλησιαστικά ή και κοσμικά, αλλά και παλατιανά κρατήματα...

Μαριάνθη είπε...

Πράγματι κ. Σπύρο η "εισαγωγή" είναι εξαιρετική και συγκινεί.Σας ευχαριστώ για την επίσκεψη και τα όσα ενδιαφέροντα επισημαίνετε και συμπληρώνετε από τη ματιά του ειδικού σε θέματα βυζαντινά και μουσικά.
Την εκτίμησή μου.

Yannis Mallis είπε...

Ευχαριστώ για την πληροφορία.
Πρέπει να το βρω γιατί δεν το έχω.
Στο Σύνδεσμο μόνο τραγουδήθηκε.

marianaonice είπε...

Τι όμορφη ανάρτηση.
Να κάτι που δεν ήξερα... Έρυ πάλε... λοιπόν που τώρα πια δεν μοιάζει αποκριάτικο μα μια σκληρή πραγματικότητα που μας λέει: "τράβα κουπί πάλι"!!

Ευτυχώς η παράδοσή μας ακόμη δίνει γλύκα στη ζωή μας και όνειρο στην ψυχή μας...